Het verhaal van Johan Gottemaker
Nooit zag hij zijn dochtertje
Ongetwijfeld heeft hij ontelbare keren gedacht aan zijn hoogzwangere echtgenote Dine. Maar zeker ook aan hun kleine manneke. Vele keren heeft hij gebeden dat hij de mogelijkheid krijgt om ook zijn tweede kind tegen zich aan te mogen drukken. Lopend door en liggend in de loopgraven zijn z’n gedachten bij zijn geliefden in Hoge Hexel. Johan Gottemaker (32) sneuvelt voordat hij opnieuw vader wordt. Een bewogen verhaal over de enige inwoner van Hoge Hexel die in het begin van de oorlog het leven laat op de Grebbeberg.
Herhalingsoefening
Op 10 juni 1907 zag hij het levenslicht op de Scharlebelt, nummer 548, in Hoge Hexel. Exact dertig jaar later trouwt hij met zijn Egberdina. Het leven lacht het tweetal toe. Als katoenwever verdient hij het dagelijks brood bij Ten Cate in Nijverdal. Zijn echtgenote verzorgt hun zoontje Bertus en zorgt dat het huis op orde blijft. Op 28 augustus 1939 wordt de Algemene Mobilisatie afgekondigd en Johan, deel uitmakend van ‘lichting 1927’, moet zich melden. Begin 1940 blijkt Egberdina weer in verwachting te zijn. De twee geliefden kunnen hun geluk niet op en maken zich, begrijpelijk, nog geen zorgen om de oplopende spanningen in Europa. Johan is immers wel vaker opgeroepen voor een herhalingsoefening. Dit keer is het echter menens.
Het clubje van de steenfabriek
Johan is, bij de uitbraak van de vijandelijkheden, dienstplichtig soldaat bij de 3e compagnie van het 3e bataljon van het 19e regiment infanterie. Deze groep Nederlandse soldaten bevindt zich nabij het Utrechtse dorp Achterberg. Elke avond, rond de klok van zes, kuiert een vijftal jongemannen, waaronder Johan Gottemaker, naar de steenfabriek in de buurt van hun basis. De baas van de fabriek trakteert hen steevast op koffie. De vijf vertellen over hun belevenissen van die dag, terwijl ze genieten van de heerlijk geurende koffie. De vijf worden al spoedig ‘Het clubje van de steenfabriek’ genoemd. De groep bestaat uit Jan Brakke uit Staphorst, Derk Jan Guchelaar uit Meppel, Geerlig Nijland uit Heino, Jan Smit uit Giethoorn en Hexelaar Johan Gottemaker. Allemaal Overijsselaars.
Bidden
Thuis in Hoge Hexel gaan de huishoudelijke taken Egberdina steeds minder makkelijk af. Wanneer ze even rust neemt, gaan haar gedachten naar haar Johan. Ze vraagt zich vertwijfeld af of hij de komende gevechten ongeschonden doorstaat. Johan, op zijn beurt, hoopt dat hij op korte termijn terug kan keren naar het Hoge Hexel. Hij hoopt sowieso het strijdperk te kunnen verlaten, voordat hun tweede kind geboren wordt. De twee geliefden, ruim 100 kilometer van elkaar verwijderd, bidden beiden voor een goede afloop.
Ongelijke strijd
In de nacht van 12 op 13 mei 1940 wordt het spannend rondom Achterberg. In de uit grond, zandzakken en hout bestaande stelling moet de slecht bewapende manschappen bescherming bieden. Johan en zijn maten krijgen het bevel om de goed uitgeruste Duitse soldaten volop weerstand te bieden. Vanwege de vijandelijke overmacht een onmogelijke opgave. Gruwelijke gevechten vinden de daarop volgende dagen en nachten plaats. Snel blijkt het een ongelijke strijd. Al willen ‘onze’ jongens vechten voor volk en vaderland, het blijkt een onbegonnen zaak.
Veldgraven
De vijand vuurt onophoudelijk op de voorposten, waar ook Johan zich bevindt. Tijdens de vuurgevechten sneuvelt de inwoner van Hoge Hexel. Ook de overige vier van ‘Het clubje van de steenfabriek’ worden dodelijk getroffen tijdens deze verschrikkelijke oorlogsdagen. Vanwege de onvoorspelbare ontwikkelingen op het slagveld blijven de ontzielde lichamen enkele dagen liggen. Op 17 mei worden de gesneuvelde militairen begraven in veldgraven op de Grebbeberg. Korte tijd later worden alle veldgraven geopend en worden de lichamen herbegraven op het huidige Militair Ereveld Grebbeberg. Ook Johan, evenals zijn gesneuvelde kameraden. In vak 4, rij 5 vinden ze hun laatste rustplaats. De vijf kameraden van ‘Het clubje van de steenfabriek’ naast elkaar. Als broers!
Weduwe
Berichten over de hevige en bloedige strijd nabij de Grebbeberg hebben ook echtgenote Egberdina bereikt. Ze leeft dag in, dag uit altijd tussen hoop en vrees. Op 18 oktober 1940, vier dagen na de geboorte van dochter Johanna, hoort ze dat ze weduwe is. Al sinds enkele maanden. De emoties die deze jonge vrouw en moeder in korte tijd doormaakt, zijn niet onder woorden te brengen. Stilte is gepast.
Door Wim Bremmer
Johan Gottemaker op militarie statiefoto
Overlijdensberichten geplaatst door Johans dierbaren
Het 4e kruis van rechts markeert het graf van Johan Gottemaker
Begraafplaats Grebbeberg